ARXIU VIRTUAL JAUME I
Documents d'època medieval relatius a la Corona d'Aragó
Cartes de poblament de Puigcerdà
14 de gener de 2008
A resultes de les dues notícies anteriors, ens ha semblat oportú acompanyar el text de la primera carta de poblament Puigcerdà, de 1178, amb els quatre documents d'aquestes mateixes característiques i localitat, que va publicar el Dr. Josep Mª. Font Rius a la seua citada col·lecció de cartes de poblament catalanes (documents dels anys 1178, 1181, 1182 i 1243), amb la qual cosa comencem a introduir els documents que ell va transcriure i al mateix temps queden reunits online tots els documents fundacionals de la vila de Puigcerdà coneguts fins ara
1181, octubre 31. Lleida
Carta de franqueses atorgada pel rei Alfons II d'Aragó als habitants de Puigcerdà, fent-los francs d'alguns imposts i posant-los sota la seua protecció
Arxiu Municipal de Puigcerdà. Llibre Vert, f. 1. Còpia de 1298
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 166. Transcrivim literalment áquesta versió
Notum sit cunctis quod ego Ildefonsus, Dei gratia rex Aragonum, comes Barchinone et marchio Provincie, facio vos omnes homines qui estis populati in Podio Cerdano vel in antea ibi veneritis populare, franchos et ingenuos ab omni questia et ab omni servitio, ita ut non respondeatis michi nec homini per me de alio servitio nisi de host et de iustitiis.
Preterea dono et concedo vobis omnibus presentibus et futuris ut non donetis lezdam neque pedaticum per totam meam terram de ulla re.
Hoc donum et franquitatem facio vobis omnibus populatoribus presentibus atque futuris de Podio Cerdano et omni generatione et posteritati vestre semper in perpetuum, propter hoc ut illam villam de Podio Cerdano claudatis et ut forciam ibi faciatis.
Ideo mando et volo ut omnis homo vel femina qui ibi populaverit, vadat et veniat et sit salvus et securus cum omnibus suis rebus, et nullus ei malum faciat nec contradicat; et sint omnes sub meo guidatico; et qui eis ullum malum vel forciam fecerit, iram meam incurrat et mille solidos michi paccabit.
Facta carta apud Illerdam, II kalendas novembris anno Domini Mº Cº LXXXº primo.
Signum + Ildefonsi, regis Aragonum, comitis Barchinone et marchionis Provincie.
Sig+num Petri de Alazuri. Sig+num Arnaldi de Samatano. Sig+num Petri Raimundi Bernardi. Sig+num Pontii de Livia. Sig+num Pontii de Cervaria. Sig+num Arnaldi de Erill.
Sig+num Berengarii de Parietibus, notarii domini regis, qui hanc cartam eius mandato scripsit.
1182, juny. Lleida
Altra carta de franqueses atorgada per Alfons II d'Aragó als habitants de Puigcerdà, eximint-los d'alguns imposts, atorgant-los les pastures, llenyes, aigües i establint el mercat setmanal i la fira anual. També regula en matèria judicial
Arxiu Municipal de Puigcerdà. Llibre Vert, f. 1v. Còpia de 1298
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 167. Transcrivim literalment áquesta versió, substituïnt la posició de la subscripció del rei Pere i la del notari Ferrer, que tot i que a la còpia manuscrita es troben a continuació de la signatura del rei Alfons, realment es van fer molt després i deuen figurar al final del text
In Dei nomine et eius divina gratia.
Sit notum cunctis quod ego Ildefonsus, Dei gratia rex Aragonensis, comes Barchinone, marchio Provincie, bono animo et spontanea voluntate, dono atque in perpetuum concedo vobis, omnibus populatoribus de Monte Cerdano qui modo ibi estis populati et in antea ibi veneritis populare, ut vos et omnis generatio et posteritas vestra et filii sitis franchi et liberi, cum omnibus rebus vestris ubicumque per totam terram meam habueritis.
Ita ut michi nec homini per me nec ulli alii homini vel femine non faciatis nec respondeatis de ullo servitio vel censo, nec de ulla alia re quam ullus homo vel femina facere debeat domino suo, nec de intestatione vel de exorquia respondeatis, nec sitis sub potestate alicuius hominis vel femine.
Dono, etiam, vobis et concedo in perpetuum, ut habeatis et accipiatis per omnia loca, ligna et aquas et pascua, et possitis habere alia omnia que vobis necessaria fuerint, et montaneas et omnia alia qua ad usum et servitium hominis pertinere debent et sint necessaria, ad vestram propriam voluntatem.
Concedo, etiam, vobis illud forum quod est constitutum infra villam, et promitto quod illud non mutem inde de cetero; ita quod non stringatur nec piyoretur, et vadat semper caminum rectum.
Concedo etiam ut nullus qui inter vos non sit populator et habitator, sit ausus aliquo modo ibi vendere per "tayl" nec tenere tabulam.
Concedo preterea vobis in perpetuum firam annuatim in festivitate Sancte Marie mediante augusto.
Concedo et volo, etiam, quod si aliquis alicui vestrum, iniuste et sine ratione, malum facere temptaverit, possitis illum malefactorem distringere sine assensu mei baiuli donec malefacta plenarie et integre vobis restituat, et propter hoc meus baiulus vos non possit vocare nec distringere.
Preterea, concedo quod omnis populator habens valentem mille solidos, inter mobilem et inmobilem, credatur per sacramentum de placito C. solidorum, sine alio iudicio et absque prelio.
Concedo etiam vobis quod per totam meam terram non donetis lezdam neque pedaticum nec ullum usaticum de ulla re vestra michi nec ulli alii homini.
Insuper, recipio vos et omnes res vestras in mea protectione et defensione et in meo securo ducatu, et illos nominatim omnes qui venerint ad supradictam firam; ita ut nullus sit ausus vobis nec illis nec rebus vestris, aliqua occasione aliquid tangere, aut demandare nec ullum malum vel contrarietatem facere per totam meam terram.
Retineo tamen, ibi per omnia loca iustitias, et ut sequamini me in cavalcatam et hostem, quando vobis mandavero, de Terrenera usque ad sedem Urgelli.
Supradictam autem franquitatem et donum facio vobis et vestris et omni generationi et posteritati vestre in perpetuum, sicut melius intelligi potest et dici ad vestram vestrorumque voluntatem et utilitatem salvis meis directis, excepto quod non respondeatis michi nec ulli alii homini de exorquia nec de intestatione.
Item concedo quod semper sit illud forum sicut constitutum est, infra illam forciam intus.
Facta carta apud Ilerdam, mense iunii, anno Domini Mº Cº LXXXº II.
Sig+num Ildefonsi, regis Aragonensis, comitis Barchinone et marchionis Provincie.
Sig+num Raimundi Petri. Sig+num Arnaldi de Samatano. Sig+num Petri de Lerad. Sig+num Guillelmi de Anglerola. Sig+num Arnaldi de Samatano. Sig+num Petri, maioris domo. Sig+num Petri Balp. Sig+num Pontii de Livia, baiuli de Ceritania. Sig+num Berengarii de Boxadors. Sig+num Geraldi de Iorba. Sig+num Berengarii de Villafrancha. Sig+num Guillelmi de Mornach.
Sig+num Berengarii de parietibus, notarii domini regis, qui hanc cartam eius mandato scripsit, cum litteris rasis in linea Xª et in linea XIX suprapositis.
Sig+num Petri, Dei gratia regis Aragonum, comitis Barchinona.
Ego Ferrer, notarius domini regis hoc signum feci.
1178, març 16. Lleida
Alfons II d'Aragó declara que els drets del bisbat d'Urgell no experimentaran cap disminució, com a resultat del recent trasllat de la vila d'Hix al lloc del Mont Cerdà, que temps després seria coneguda com a Puigcerdà. També dóna al bisbat uns terrenys per poder construir l'església de la vila i unes cases
Biblioteca de Catalunya. Llibre de les serimònies y coses memorables de la fidelíssima vila de Puigcerdà. Ms. 778, redactat en 1584 pel notari Onofre Ortodó.
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 154. Transcrivim literalment áquesta versió
Notum sit cunctis, quod ego Ildefonsus, Dei gratia rex Aragonensis, comes Barchinonensis et marchio Provincie, ob utilitatem et commune commodum totius Ceritanie, villam de Hix mutare feci in loco nominato Monte Cerdano.
Veniens autem ante presentiam nostram Arnaldus de Perexens, Urgellensis episcopus, nos rogavit quod in predicta villa, locum eis assignaremus et daremus, in quo, ad honorem Dei et Alme Marie sedis Urgellensis, ecclesiam edificare et domos construere posset.
Cuius precibus obtemperantes, Berengarii Tarraconensis archiepiscopi ceterorumque episcoporum et discretorum virorum terre nostre habito consilio, in predicta villa de Monte Cerdano locum ei donavimus in quo edificare ecclesiam posset et domos construere, eo tamen quod idem locus in episcopatu suo est, ubi absque voluntate sua nulli licitum est edificare ecclesiam vel oratorium, tum quod prioris ville de Hix ecclesia predicti episcopi et antecessorum eius constat semper fuisse.
Et propter permutationem ville, episcopo et ecclesie Urgellensis suum ius diminuere nolumus, iure et racionabiliter prenominatum locum iamdicto episcopo eiusque successoribus et Urgellensis ecclesie donamus, evacuamus, deliberamus ad presencialiter in perpetuum habendum et libere possidendum tradimus. Ita quod nulli alii in eadem villa vel in eius terminis, ecclesiam vel oratorium licitum sit edificare sine predicti episcopi voluntate, vel eius successorum.
Nos siquidem convenimus predicto episcopo et successoribus eius quod semper simus defensores et adiutores contra cunctos homines et feminas ad predictum locum defendendum et tuendum. Et si quis contra hanc donationis cartam ad diripendum venerit, nil valeat, sed semper firma permaneat et insuper in dupplo componat.
Actum est hoc, XVII kalendas aprilis apud Illerdam, anno Domini Mº Cº LXXVII.
Sig+num Ildefonsi, regis Aragonensis comitisque Barchinonensis et marchionis Provincie, qui hanc cartam scribi testibus firmare precepit.
Signum + Sancie, regine Aragonis, comitisse Barchinone et marchisie Provincie.
Signum + Berengarii, illerdensis ecclesie electi et abbatis Montis Aragonis.
Sig+num Blasche ac. Roman. Sig+num Sancii de Mataplana. Sig+num Ugonis Fusei. + Berengarius Tarraconensis archiepiscopus.
Sig+num Berengarii de parietibus, notarii domini regis, qui hec scripsit die et anno quo supra.
1243, gener 6. Perpinyà
Jaume I atorga franqueses als habitants de Puigcerdà, eximint-los d'alguns imposts, dictant normes de caràcter processal, confirmant la fira anual i prometent no separar-los de la corona
Biblioteca de Catalunya. Barcelona. Pergamí 3578
J.M. Font Rius. Cartas de población y franquicia de Cataluña. I. 1969, doc. 278. Transcrivim literalment áquesta versió
Noverint universi quod nos Iacobus, Dei gratia rex Aragonum, Maioricarum et Valencie, comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani, per nos et nostros remitimus vobis universis et singulis hominibus Podioceritanii et vestris successoribus in perpetuum diffinimus exorquiam, intestiam et cuguciam. Ita ut inde nobis et nostris vicario et baiulo aut alii amodo non teneamini respondere, immo sitis inde vos et vestri perpetuo liberi et penitus absoluti.
Concedentes vobis quod placitetis de decem diebus in decem secundum quod consuevistis.
Et possitis, auctoritate vestra, pignorare debitores vestros extra villam commorantes ad solvenda vobis debita facta tamen ter fatiga in nostro vicario Podiiceritanie aut locum nostrum tenenti.
Nundinas, autem, habeatis annuatim in Podioceritanio prout continetur in carta inde confecta a rege Ildefonso.
Promitimus insuper quod Podiumceritanium nec aliquid de suis terminis ac pertinentiis aut vos ibidem conmorantes, alicui militi sive homini alii aut mulieri non dabimus ad tempus vel in perpetuum nec amodo unquam dictam villam cum pertinentiis suis et homines in ea habitantes a nostro dominio sive successorum nostrorum separabimus aut remobimus.
Datum Perpiniano, VIII idus ianuarii, anno Domini M CC XL secundo.
Signum + Iacobi, Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valencie, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani.
Testes sunt Rotgerius comes Fuxii, P. de Montecateno, G. de Entença, B. Hugus de Serralonga, A. Surdus.
Signum + Guillelmoni, scribe, qui mandato domini regis hoc scripsit, loco, die, et anno prefixis.
Lecta fuit regi.
© 2006 - Universitat Jaume I - Arxiu virtual Jaume I