Sit notum omnibus hominibus quod ego Raimundus, comes Barchinonensis princeps Aragonensis atque Ilerde et Tortose marchio, et ego Ermengaudus, comes Urgelli qui per manum comitis Barchinonensis Ilerdam habeo, donamus vobis omnibus populatoribus et habitatoribus sive statoribus Ilerde civitatis tam presentibus quam futuris, casas et casales, et ortos et ortales, et totam civitatem Ilerde tam constructam quam distructam, tam infra muros quam extra muros, ut ibi habitetis et populetis et mansiones edificetis.

Etiam damus vobis totum territorium civitatis Ilerde, tam cultum quam eremum, cum omnibus terminis et pertinentiis, omnesque introitus et exitus suos, ut habeatis ibi mansiones et hereditates vestras, sicut unicuique vestrum eas dabimus per cartas nostre donationis, per alodium propium et franchum, cum prole et sine ea, ad faciendum ex ide quidquid volueritis tamquam de propiis hereditatibus vestris, ad dandum vel vendendum sive impignerandum quibuscumque velitis, exceptis militibus et sanctis.

Donamus iterum vobis prata et paschuas, fontes et aquas, boschos et legnamina, et venationes, plana et montana, ad omnes vestros usus, et ad omnia vostra pecora pascenda et conducenda.

Donamus iterum vobis omnibus ut deincebs in civitate Ilerde et in termino eius non donetis leudam nec ullum usaticum, nec aliqua persona hoc a vobis requirere audeat in perpetuum.

Et quod nos aut aliquis senior vel castlanus sive vicarius aut baiulus Ilerde homo vel femina non faciamus vel faciant ullam forciam vel districtum in personis vestris neque in possessionibus vestris.

Et quod nos aut ullus senior vel baiulus Ilerde non possimus vel possint vos inculpare aut increpare de aliquo absque legitimis et idoneis testibus.

Et quod non faciatis nobiscum aut cum aliquo seniore vel baiulo Ilerde bataiam.

Et quod sitis deincebs securi, liberi et franchi cum omnibus hereditatibus vestris atque possessionibus vestris absque aliquo retentu quem ibi non facimus, preter fidelitatem et solam rectam iustitiam quam ibi retinemus, quam iustitiam et fidelitatem ita tenebitis et observabitis, sicut inferius scriptum est et constitutum.

Primus, siquidem, modus institutionis et observationis iustitie hic est:

Si quis eduxerit cultellum aut ensem aut lanceam adversus alterum, minando vel irascendo, aut donet curie IX solidos aut manum perdat.

Qui autem prendiderit latronem suas casas ei furantem, tandiu eum teneat donec sua recuperet, et post modum illum ad iustitiam curie reddat.

Et si quis tenuerit pignus alterius, et ipse qui debitor fuerit noluerit debidum ad terminum redere, teneat ipsum pignus qui tenet decem diebus post illum terminum, post quos si noluerit debitor reddere debitum, ex tunc sit licitum ei qui pignus tenuerit, vendere vel impignorare illud cui voluerit unde suum recuperet.

Si quis vero fuerit debitor aut fideiussor alicui habitatori vel statori Ilerde et ad terminum noluerit eum pachare, si clamor de eo venerit ad curiam, cogatur debitor ille vel fideiussor totum ei reddere debitum, et tantum curie de suo propio dare, quantum fuerit tertia pars illius debiti.

Quod si curia nollet aut non posset ipsum debitorem vel fideiussorem distringere, ex tunc sit licitum habitatori Ilerde pignerandi debitorem ipsum vel fideiussorem in cavallis aut mulis aut in omnibus propiis rebus ipsius quascumque invenerit.

Omnes vero in iniurias et omnia malefacta que fuerunt infra habitatores Ilerde, habeant licentiam probi homines Ilerde ea ad invicem adaptare et pacificare si voluerint, antequam ad curiam querimonia inde feratur.

De illis autem iniuriis et malefactis de quibus fuerit clamor curie factus, firment inde directum secundum quantitatem malefacti, et faciant illud per iudicium curie.

Et si quis fuerit captus in adulterio cum uxore alterius, currant ambo vir et femina per omnes plateas civitatis Ilerde, nudo et verberati, nec aliud dapnum honoris vel pecunie inde sustineant.

Et nos prescripti comites Barchinonensis scilicet et Urgellensis, convenimus vobis omnibus habitatoribus Ilerde omnia suprascripta tenere firmiter et atendere bona fide sine vestro engan, et manutenebimus et defensamus corpora vestra, et omnia vestra in omnibus locis maris et terre ubi potentiam habeamus, contra omnes homines et feminas sicut nostros propios atque karissimos homines.

Et nos omnes pariter populatores atque statores Ilerde civitatis, maiores et minores, convenimus vobis senioribus nostris, Raimundo comiti Barchinonensi et Ermengaudo comiti Urgellensi, quod ab hac die in antea simus vobis fideles in omnibus directis, iustitiis vestris, bona fide et sine aliqua fraude nobis scientibus, et quod adiuvemus vos tenere et conservare civitatem et villam Ilerde, secundum posse nostrum.

Et si quis hoc disrumpere vel violare temptaverit nichil proficiat, sed in duplo omnia supradicta componat, et postmodum hoc firmum permaneat omne per evum.

Facta ista carta mense ianuarii, anno Dominice Incarnationis millessimo centessimo XL VIIIIº.

S. + Raimundi, comes.

Sig+num Ermengaudi, comitis Urgelli, qui hanc donationem fecit, firmavit, testesque firmare mandavit.

Sig+num Arnalli Mironis, comitis Pallaresis. Sig+num Guillelmi Raimundi Dapiferi. Sig+num Raimundi de Pugalt. Sig+num Arnalli de Belloloco. Sig+num Geralli de Iorba. Sig+num Guillelmi de Cervera. Sig+num Guillelmi de Castelvel. Sig+num Arnalli Berengarii de Anglesola. Sig+num Berengarii Arnalli de Anglesola. Sig+num Gomballi de Ribeles. Sig+num Arnalli de Ponts. Sig+num Berengarii de Torroia. Sig+num Arnalli de Lercio.

Sig+num Pontii, scriptoris qui hoc scripsit die annoque prescripto.

Signum Adefonsi, + regis Aragonensium et domitis Barchinonensium.

Signum + Petri, Dei gratia regis Aragonum, comitis Barchinonensis.

Sig+num Ermengaudi filii sui, comitis Urgelli, qui hoc laudat et firmat.

Ad honorem Dei omnipotentis, Patris et Filii et Spiritus Sancti,

Ego Raimundus Berengarii, comes gratia Dei Barchinonensis, princeps Aragonensis atque Ilerde et Tortose marchio, dono vobis omnibus habitatoribus Tortose cunctisque successoribus vestris in perpetuum in civitate Tortosa, domos et casales, ortos et ortales, campos et vineas cultos et heremos cum omnibus earum pertinentiis in hereditate propria libera franca et ingenua, sicut unicuique dabo per donationes meas et cartas quas facturus sum vobis.

Dono etiam vobis montes et planos et boschos et ligneamina ad omnes vestros usus proprios tam domorum quam navium.

Dono etiam vobis prata et paschuas et venationes.

Et habeatis hec omnia vos et omnes successores vestri post vos libere et ingenue, cum omnibus ingressibus et egressibus, sicut habentur et continentur per terram, de collo Balagerii usque ad Ulldichona et sicut pervadit de rocha Foletera usque ad mare.

Dono iterum vobis omnibus aquas dulces et mare ad piscandum et navigandum, exceptis stagnis et salinis in quibus retineo solam meam novenam.

Dono insuper omnibus vobis quod non donetis amodo in Tortosa leudam neque portaticum neque passaticum.

Et quod non faciam vobis nec successoribus vestris aliquam fortiam vel districtum in personis vestris vel in possessionibus mobilibus aut inmobilibus neque per me neque personas mihi subditas nisi quod sola iustitia mihi dictaverit, quam iustitiam tenebitis et observabitis secundum mores bonos et consuetudines quas subterius vobis dedi et scribi feci.

Omnia quoque suprascripta vobis integriter dono et firmiter laudo simul cum ipsis stagnis et salinariis in quibus solam meam novenam retineo.

Primus siquidem modus Tortose civitatis hic est: Quicumque alicui extiterit debitor et ad terminum noluerit eum paccare postquam exactor querimoniam suam super hoc curie exposuerit, causam suam debitor integre ei restituat et postmodum quantum constaverit quinta pars illius debiti quod reddiderit tantum de proprio suo idem debitor curie reddat.

Si quis etiam minando aut irascendo contra alium, cultellum vel ensem vel lanceam traxerit, LX solidos curie donet aut manum dexteram perdat.

Qui autem prendiderit latronem in latrocinio tenea[n]t eum donec sua recuperet et postea illum ad iustitiam curie reddat.

Pignera vero debitorum coram testibus accipiantur ad terminum; que si tunc non fuerint redempta conserventur inde post terminum X dies; que si tunc redempta non fuerint sit deinceps licitum eis qui tenuerint eam vendere vel impignorare sine alicuius contrarietatis obstaculo.

Et si quis miles alicui homine vel femine Tortose fuerit dator postquam exactor semel fuerit de eo fatigatus ad curiam, pigneret deinde suum datorem vel debitorem de cavallo suo aut de mulo aut de quibuslibet rebus suis quas cum eo vel sine eo invenire potuerit. Et ipse dator vel debitor pignus ei non deffendat neque contendat.

Et si quis apellaverit alterum cucurbitam, hoc est “cuguz” aut renegatum aut bandatorem et eandem ora percusserit eum, ille cui hoc verbum protulerit nulla de eis vindicta vel iustitia requiratur.

Contentiones vero et alia malefacta que fuerint infra habitatores Tortose sit licitum probis hominibus aptare et pacificare ad invicem si voluerint antequam curie manifestentur vel ad sacramentum deveniant.

De iniuriis et malefactis que facte fuerint postquam clamor fuerit factus ad curiam, firment inde directum et faciant per iudicium curie et proborum hominum Tortose.

Pro inventione vero fugitivi sarraceni qui inventus sit de Terrachona usque Iberum flumen unum morabetinum accipiatur; et de Ibero usque ad Uldichona duos.

Supradicta omnia covis dono francamente et libera et sine vestro enganno modo prescripto ut ea potenter et firmiter teneatis et habeatis ac iure perpetuo possideatis salva in omnibus mea fidelitate et meis directis, et amodo ero vobis bonis rector et bonus dominus et amabo semper atque honorabo et defensabo personas vestras et omnia vestra ubicumque per me vel per meos posse habuero, sicut meos proprios et michi karissimos.

Addo iterum vobis quod per clamorem aut per ullum reptit quod vobis facerem non faciatis mecum bataiam neque cum ullo seniore aut baiulo de Tortosa.

Propter hec omnia dona superius comprehensa, nos omnes habitatores Tortose convenimus vobis domino nostro Raimundo comiti suprascripto, ut simus vobis fideles in omnibus.

Facta ista carta IIº kalendas decembris, die festo sancti Andree, anno dominice Incarnationis millesimo centesimo quadragesimo nono.

Sig+num Raimundi, comes.

Sig+num Bernardi, Terrachonensis archiepiscopi. Sig+num Guillelmi, Barchinonensis episcopi. Sig+num Guielmi Raimundi Dapiferi. Sig+num Petri Bertrandi. Sig+num Petri Sanctiminati. Sig+num Bernardi de Belloloco. Sig+num Pontii de Cervera. Sig+num Guillelmi de Copons, baiuli comitis.

Sig+num Pontii, qui hoc scripsit die annoque prescripto.